آموزه‌های بالینی مکتب طب ایرانی

دانشجويان دكتراي تخصصي طب سنتي ايران در بهره‌گيري مستقيم از متون كهن طبي با مشكلات زيادي روبه‌رو مي‌شوند. پاره‌اي از اين مشكلات ناشي از آموختگي آنان با سيستم‌هاي نوين آموزشي در كتب طب رايج است. در سيستم‌هاي رايج، نحوه تبويب و فهرست مطالب و موضوعات به گونه‌اي است كه دانشجو به راحتي با مراجعه به نمايه كتاب، موفق به يافتن پاسخ مي‌شود. در حالي كه اين نوع تبويب در كتب مرجع طب ايراني موجود نيست و دانشجو مي‌بايست از جمع امهاتي كه در طب نظري و عملي فرا گرفته به پاسخ مناسبي براي سوالش دست يابد.

نحوه گرفتن شرح حال از بيماران در مكتب طب ايراني كه موضوع اصلي اين كتاب است، بخشي از دانش پزشكي نياكان است كه دانشجويان دكتراي تخصصي طب سنتي در دوره كارآموزي 1 آن را فرا مي‌گيرند. در اين كتاب به مراحل پنج‌گانه گرفتن شرح حال بر اساس مباني مكتب طب ايراني پرداخته شده است. اين مراحل شامل مشخصات و ويژگي‌هاي بيمار، تعيين مزاج جبلي بيمار، معاينه از سر تا قدم، دريافت علايم ذهني و دريافت علايم عيني بيمار است.

محمد عبادياني در بخشي از كتاب در تشريح تعيين مزاج جبلي در گرفتن شرح حال مي‌نويسد: تعيين مزاج جبلي، در بيماراني كه بيماري آنها تابع سوءمزاج باشد يا اين كه سوءمزاج، از آن بيماري حاصل شود، بسيار اهميت دارد. تشخيص صحيح مزاج جبلي، موجب مي‌شود طبيب علايم مزاج عارضي را به وضوح دريافته و از خطاي در تشخيص، در امان بماند.

شناخت علايم مزاج جبلي در هر فرد، موجب تعيين «حد يقف درمان»، در بيمار است. زيرا وقتي علايم مزاج عارضي كاهش مي‌يابد علايم مزاج جبلي آشكار مي‌شود. در اين زمان طبيب مي‌فهمد كه بيمار به مزاج جبلي خود نزديك شده است. لذا بايد تدابير ضد بيماري را متوقف كند، چرا كه در صورت ادامه تدابير، سوءمزاج جديدي در بيمار ايجاد مي‌كند.

از ديگر فوايد تشخيص مزاج جبلي در بيماري‌ها، مشخص شدن قوت و ضعف اسباب بيماري است. به عنوان مثال اگر مزاج جبلي فردي گرم باشد و بيماريِ وي ماهيت گرم داشته باشد، نشان مي‌دهد كه اسباب بيماري، ضعيف (قريب) است و چنانچه در همان فرد، بيماري، ماهيت سرد داشته باشد، نشان مي‌دهد كه اسباب بيماري قوي (بعيد) است. اين تشخيص، طبيب را در تصميم‌گيري براي تجويز نوع درمان ياري مي‌كند. زيرا اگر سبب قريب باشد، براي درمان بايد تدابير ضعيف؛ و اگر سبب قوي باشد تدابير قوي تجويز شود. چنانچه طبيب نتواند نوع سبب بيماري را مشخص كند و به جاي تدبير قوي، تدبير ضعيف و به جاي تدبير ضعيف از تدبير قوي استفاده كند، خود و بيمار را دچار مشكل خواهد كرد.